Κοινή επιστολή προς τα Μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σχετικά με τον αντίκτυπο της Τεχνητής Νοημοσύνης στην ευρωπαϊκή δημιουργική κοινότητα

"Όλα τα μοντέλα δημιουργικής Τεχνητής Νοημοσύνης που υπάρχουν σήμερα, έχουν εκπαιδευτεί υπό πλήρη αδιαφάνεια με τεράστιες ποσότητες περιεχομένου και προσωπικών δεδομένων που προστατεύονται από πνευματικά δικαιώματα, τα οποία έχουν εξορυχθεί και αντιγραφεί από το διαδίκτυο, χωρίς καμία συναίνεση ή αμοιβή για τους δημιουργούς που εκπροσωπούμε."

προς τα Μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου

σχετικά με τον αντίκτυπο της Τεχνητής Νοημοσύνης

στην ευρωπαϊκή δημιουργική κοινότητα

23 Ιουλίου 2024

Αγαπητό Μέλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου,

Σας γράφουμε εκ μέρους ενός συνασπισμού οργανώσεων που εκπροσωπούν τη συλλογική φωνή εκατοντάδων χιλιάδων συγγραφέων, μεταφραστών, ερμηνευτών, συνθετών, τραγουδοποιών, σκηνοθετών, σεναριογράφων, εικαστικών καλλιτεχνών, δημοσιογράφων και άλλων δημιουργικών εργαζομένων. Κατ’ αρχάς, θα θέλαμε να σας συγχαρούμε για την εκλογή σας ως Μέλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.

Κατά τη διάρκεια της επόμενης πενταετούς θητείας σας, θα πρέπει να λάβετε βασικές αποφάσεις σχετικά με τις κύριες πολιτικές της ΕΕ που σχετίζονται με την Τεχνητή Νοημοσύνη (AI).

Για τα μέλη μας, η Τεχνητή Νοημοσύνη αντιπροσωπεύει μια εξαιρετική τεχνολογική πρόοδο με τεράστιες δυνατότητες βελτίωσης διαφόρων πτυχών της ζωής μας, συμπεριλαμβανομένων των πολιτιστικών και δημιουργικών τομέων.

Ωστόσο, καθώς η τεχνολογία AI αναπτύσσεται όλο και πιο ευρέως, είναι εξίσου σημαντικό να αναγνωρίσουμε και μία πιο σκοτεινή πτυχή αυτής της τεχνολογίας: όλα τα μοντέλα δημιουργικής Τεχνητής Νοημοσύνης που υπάρχουν σήμερα, έχουν εκπαιδευτεί υπό πλήρη αδιαφάνεια με τεράστιες ποσότητες περιεχομένου και προσωπικών δεδομένων που προστατεύονται από πνευματικά δικαιώματα, τα οποία έχουν εξορυχθεί και αντιγραφεί από το διαδίκτυο, χωρίς καμία συναίνεση ή αμοιβή για τους δημιουργούς που εκπροσωπούμε. Επιπλέον, η χρήση της σύγχρονης παραπληροφόρησης (deep fakes) που δημιουργείται από το AI, καθώς και άλλου παραποιημένου περιεχομένου, αποτελεί πραγματική απειλή για τις δημοκρατίες μας, το κύρος των μελών μας και την εμπιστοσύνη των πολιτών στην ακρίβεια του ψηφιακού περιεχομένου.

Μέχρι στιγμής, το ισχύον ενωσιακό δίκαιο (κυρίως η Οδηγία 2019/790 για τα πνευματικά δικαιώματα στην Ενιαία Ψηφιακή Αγορά, ο Γενικός Κανονισμός για την Προστασία Δεδομένων και ο νόμος για την Τεχνητή Νοημοσύνη) για τη σχέση μεταξύ Τεχνητής Νοημοσύνης, δικαιωμάτων δημιουργών και προστασίας δεδομένων παρερμηνεύεται ή είναι απλώς ανεπαρκές. Όταν υφίστανται ορισμένοι κανόνες, είτε αυτοί δεν εφαρμόζονται ακόμη, είτε δεν επιβάλλονται, είτε αγνοούνται από τα παραγωγικά μοντέλα AI. Με λίγα λόγια, το νομικό πλαίσιο της ΕΕ δεν προστατεύει επαρκώς τα δικαιώματα των δημιουργικών κοινοτήτων μας και την αξία των πολιτιστικών τους έργων.

Σε έντονη αντίθεση με τις τρέχουσες πρακτικές, πιστεύουμε ακράδαντα ότι οι δημιουργοί και οι ερμηνευτές πρέπει να είναι σε θέση να αποφασίσουν εάν τα έργα τους θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν από τη δημιουργική Τεχνητή Νοημοσύνη και, εφόσον το κάνουν, να είναι δίκαια αμειβόμενοι. Καθώς πρόκειται να ξεκινήσει ένας νέος κύκλος πολιτικής της ΕΕ, σας προτρέπουμε να υποστηρίξετε ένα σαφέστερο νομικό πλαίσιο που να διαφυλάσσει τα δικαιώματα των δημιουργών και την ακεραιότητα των έργων τους.

Ως εκπρόσωποι της δημιουργικής κοινότητας στην Ευρώπη, ιδού οι θέσεις μας σχετικά με αυτό το υπαρξιακό ζήτημα:

1. Ήρθε η ώρα να τεθούν εν αμφιβόλω τα ελαττώματα και η παρερμηνεία του υφιστάμενου ενωσιακού πλαισίου για τα πνευματικά δικαιώματα σε σχέση με τη δημιουργική Τεχνητή Νοημοσύνη

Το 2019, χρόνια πριν τη ραγδαία ανάπτυξη των τεχνολογιών δημιουργικής Τεχνητής Νοημοσύνης, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο της ΕΕ ενέκριναν την Οδηγία για τα πνευματικά δικαιώματα στην Ενιαία Ψηφιακή Αγορά (Οδηγία CDSM).

Το άρθρο 4 της Οδηγίας εισήγαγε εξαίρεση από τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας για τους σκοπούς της εξόρυξης κειμένου και δεδομένων (TDM), υπό την προϋπόθεση ότι οι δημιουργοί και άλλοι κάτοχοι δικαιωμάτων δεν έχουν εκφράσει τη ρητή επιφύλαξή τους.

Το άρθρο 4 δεν αναφέρει, ούτε ορίζει την «Τεχνητή Νοημοσύνη» και τη «δημιουργική Τεχνητή Νοημοσύνη» και δεν είχε σχεδιαστεί αρχικά λαμβάνοντας υπόψιν τα μοντέλα δημιουργικής Τεχνητής Νοημοσύνης μεγάλης κλίμακας. Εντούτοις, οι πάροχοι δημιουργικής Τεχνητής Νοημοσύνης έχουν ερμηνεύσει αυτήν την εξαίρεση εκ των υστέρων με έναν πολύ ευρύ τρόπο προκειμένου να καλύψουν τη συστηματική και εκτενή χρήση προστατευόμενων έργων και παραστάσεων των δημιουργών χωρίς άδεια.

Καθώς τα προϊόντα της Τεχνητής Νοημοσύνης εισέρχονται στην αγορά και ανταγωνίζονται τις ανθρώπινες δημιουργίες με άδικους όρους, είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς πώς αυτή η εξαίρεση θα περνούσε τη δοκιμασία των τριών βημάτων, μία θεμελιώδη διασφάλιση, όπως κατοχυρώνεται στο δίκαιο της ΕΕ και στο διεθνές δίκαιο, η οποία αποσκοπεί στην επίτευξη δίκαιης ισορροπίας μεταξύ των κατόχων δικαιωμάτων και των χρηστών περιεχομένου, περιορίζοντας τα πνευματικά δικαιώματα και τις εξαιρέσεις συγγενικών δικαιωμάτων σε ορισμένες ειδικές περιπτώσεις που δεν αντικρούουν την ομαλή εκμετάλλευση των έργων ή άλλου αντικειμένου και δε βλάπτουν αδικαιολόγητα τα έννομα συμφέροντα των δικαιούχων.

Ελλείψει σχετικών δικαστικών αποφάσεων, αυτή η ευρεία ερμηνεία της εξαίρεσης TDM δεν υπηρετεί κανέναν στόχο δημόσιας πολιτικής και φαίνεται να δικαιολογεί αναδρομικά τη μαζική εξόρυξη έργων και παραστάσεων των μελών μας, προς αποκλειστικό όφελος των εταιρειών Τεχνητής Νοημοσύνης. Επιπλέον, πέντε χρόνια μετά την υιοθέτηση του άρθρου 4 της Οδηγίας CDSM, κανένα από τα μέλη μας δεν έχει κατορθώσει να προβεί αποτελεσματικά σε ρητή επιφύλαξη των δικαιωμάτων του, ενώ εξακολουθεί να υπάρχει μεγάλη αβεβαιότητα σχετικά με την επιφύλαξη δικαιωμάτων και τον τρόπο με τον οποίο μπορούν οι δημιουργοί και οι ερμηνευτές να την ασκήσουν. Τελευταίο αλλά εξίσου σημαντικό είναι το γεγονός ότι, καθώς οι πάροχοι παραγωγικής Τεχνητής Νοημοσύνης εκμεταλλεύονται έργα που προστατεύονται από πνευματικά δικαιώματα χωρίς καμία διαφάνεια, είναι σχεδόν ανέφικτο για τους δημιουργούς να κινηθούν νομικά εναντίον τους.

Ως εκ τούτου, οι πάροχοι παραγωγικής Τεχνητής Νοημοσύνης έχουν εκμεταλλευτεί σε μέγιστο βαθμό αυτήν την εξαίρεση και τη νομική αβεβαιότητα γύρω από την επιφύλαξη δικαιωμάτων – χωρίς καν να δίνεται η ευκαιρία στους δημιουργούς να παρέχουν τη συγκατάθεσή τους και να ασκούν το δικαίωμα επιφύλαξης. Μια τέτοια κατάσταση δεν είναι αποδεκτή για τους δημιουργούς και τους ερμηνευτές που εκπροσωπούμε. Κατά την άποψή μας, πρέπει να απαιτείται η συγκατάθεσή τους για οποιαδήποτε χρήση, σχετική με τη Τεχνητή Νοημοσύνη, των έργων και των προσωπικών τους δεδομένων.

Επομένως, σας καλούμε να αμφισβητήσετε τη δυνατότητα εφαρμογής αυτής της εξαίρεσης TDM στη δημιουργική Τεχνητή Νοημοσύνη και να θέσετε τη συγκατάθεση, τη διαφάνεια και την αμοιβή των δημιουργών και ερμηνευτών στο επίκεντρο όλων των πρωτοβουλιών της ΕΕ που σχετίζονται με την χρήση της Τεχνητής Νοημοσύνης.

2. Ο νόμος για την Τεχνητή Νοημοσύνη (AI Act) είναι ένα βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση, αλλά ακόμα εκκρεμεί η ορθή εφαρμογή του

Τα δύο τελευταία χρόνια, οι οργανώσεις μας υποστηρίζουν μια ανθρωποκεντρική προσέγγιση για τη ρύθμιση της Τεχνητής Νοημοσύνης και έχουν εμπλακεί ενεργά στη διαμόρφωση του ευρωπαϊκού νόμου για την Τεχνητή Νοημοσύνη, ο οποίος δημοσιεύθηκε στις 12 Ιουλίου 2024, μετά από τρία χρόνια διαπραγματεύσεων.

Χαιρετίζουμε τον νόμο AI Act, ιδίως την υποχρέωση των παρόχων Τεχνητής Νοημοσύνης γενικού σκοπού να συμμορφώνονται με τη νομοθεσία της ΕΕ για τα πνευματικά δικαιώματα και να δημοσιεύουν επαρκώς λεπτομερείς πληροφορίες σχετικά με τα δεδομένα που χρησιμοποιούνται. Υποστηρίζουμε, επίσης, σθεναρά την ενίσχυση των υποχρεώσεων διαφάνειας γύρω από τη σύγχρονη παραπληροφόρηση (deep fakes) και τονίζουμε τη σημασία ανάπτυξης τεχνικών εργαλείων που μπορούν να διακρίνουν αξιόπιστα και με ακρίβεια το γνήσιο περιεχόμενο από το περιεχόμενο που δημιουργείται ή χειραγωγείται από την Τεχνητή Νοημοσύνη. Ωστόσο, ο νόμος AI πρέπει τώρα να τεθεί σε εφαρμογή με αποτελεσματικό τρόπο για την προστασία θεμελιωδών δικαιωμάτων, την προώθηση ενός υψηλότερου επιπέδου διαφάνειας και τη δυνατότητα άσκησης των δικαιωμάτων των δημιουργών και ερμηνευτών.

Σε αυτό το πλαίσιο, προτρέπουμε όλους τους Ευρωβουλευτές να παραμείνουν σε επαγρύπνηση σχετικά με την εφαρμογή του και να διασφαλίσουν ότι το Ευρωπαϊκό Γραφείο Τεχνητής Νοημοσύνης (AI Office) θα θέσει τη διαφάνεια στο επίκεντρο των μελλοντικών πρωτοβουλιών του, όπως κώδικες πρακτικής και προδιαγραφές για παρόχους Τεχνητής Νοημοσύνης. Χωρίς καταλυτικές και λεπτομερείς υποχρεώσεις διαφάνειας, είναι αδύνατο για τα μέλη μας να γνωρίζουν εάν τα έργα τους έχουν χρησιμοποιηθεί και να επωφεληθούν από την προστασία που παρέχει το δίκαιο της ΕΕ σχετικά με τα πνευματικά δικαιώματα, την προστασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα ή άλλες σχετικές διατάξεις.

Ωστόσο, ακόμη και με μία ορθή εφαρμογή, ο νόμος AI Act θα χρησιμεύσει απλά ως προσωρινή λύση σε ένα πολύ μεγαλύτερο πρόβλημα, αν δεν σχεδιαστούν φιλόδοξες πολιτικές που να διασφαλίζουν την ενημερωμένη συναίνεση και την αμοιβή για δημιουργούς και ερμηνευτές.

3. Ο δρόμος προς τα εμπρός

Μέσα σε ένα πλαίσιο, όπου το ισχύον ενωσιακό δίκαιο είναι ανισόρροπο, δεν προστατεύει τους δημιουργούς και αγνοεί τις ιδιαιτερότητες των πολιτιστικών και δημιουργικών τομέων, ζητούμε αποφασιστική δράση από τους Ευρωβουλευτές προκειμένου να αντιμετωπίσουμε κατά μέτωπο τη μεγάλη αναστάτωση που προκαλείται από τη διείσδυση της δημιουργικής Τεχνητής Νοημοσύνης στους πολιτιστικούς και δημιουργικούς τομείς και τον πιθανό αντίκτυπό της στη δημιουργία και την πολιτιστική πολυμορφία.

Καθώς ξεκινάει ένας νέος κύκλος πολιτικής της ΕΕ, παροτρύνουμε τους ευρωβουλευτές να συμμετάσχουν σε έναν συνολικό και δημοκρατικό διάλογο που να οδηγήσει σε ένα σαφές νομικό πλαίσιο, το οποίο να διαφυλάττει τα δικαιώματα και την ακεραιότητα των έργων των δημιουργών, αντιμετωπίζοντας τα πολυάριθμα ανοιχτά ζητήματα σχετικά με την εξαίρεση TDM σήμερα, καθώς και να διευκρινίζει τους όρους επέκτασής του στη δημιουργική Τεχνητή Νοημοσύνη.

Σε μια τέτοια συζήτηση, είναι απαραίτητο να ληφθεί υπόψη ότι η χρήση έργων και παραστάσεων στο πλαίσιο μοντέλων Τεχνητής Νοημοσύνης διαφοροποιείται ριζικά από τις παραδοσιακές μορφές εκμετάλλευσης. Καθώς η ακεραιότητα της δουλειάς τους και το προσωπικό κύρος τους μπορεί απειληθούν από τη δημιουργική Τεχνητή Νοημοσύνη, οι δημιουργοί και οι ερμηνευτές θα πρέπει να διατηρούν τη δυνατότητα να συναινούν ή να αρνούνται τέτοιες χρήσεις των έργων τους. Ως εκ τούτου, πρέπει να συμμετέχουν στην άσκηση της επιφύλαξης δικαιωμάτων τους, στον σχεδιασμό των τεχνικών πρωτοκόλλων που χρησιμοποιούνται για τον σκοπό αυτό, καθώς και σε τυχόν συζητήσεις χάραξης πολιτικής σχετικά με τη δημιουργική Τεχνητή Νοημοσύνη.

Στον βαθμό που το περιεχόμενο που παράγεται από την Τεχνητή Νοημοσύνη αντλεί την αξία του από ανθρώπινες δημιουργίες που γίνονται αντικείμενο ευρείας εκμετάλλευσης, είναι σκόπιμο, επιπλέον, να εξεταστούν αποτελεσματικοί και εφαρμόσιμοι μηχανισμοί για την αμοιβή της δημιουργικής κοινότητας από τα παράγωγα της Τεχνητής Νοημοσύνης (output). Τέτοιοι μηχανισμοί, ωστόσο, δεν πρέπει να παροτρύνουν ή να νομιμοποιούν την αδικαιολόγητη αντικατάσταση του έργου ενός ανθρώπινου όντος από τη δημιουργική Τεχνητή Νοημοσύνη.

Εν κατακλείδι, καλούμε όλους τους Ευρωβουλευτές να θέσουν την έννοια της διαφάνειας, της συναίνεσης και της αμοιβής των δημιουργών και των ερμηνευτών στο επίκεντρο όλων των πρωτοβουλιών που σχετίζονται με τη χρήση της Τεχνητής Νοημοσύνης. Προβλέπουμε, επίσης, στη συνεργασία μας με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο για την ανοικοδόμηση ενός πλαισίου που να προωθεί την ανάπτυξη των τεχνολογιών Τεχνητής Νοημοσύνης για την εξυπηρέτηση και την ενίσχυση της ανθρώπινης δημιουργικότητας. Παράλληλα, συνεχίζουμε να προωθούμε το πρωτότυπο περιεχόμενο και να προστατεύουμε τους εκατοντάδες χιλιάδες δημιουργούς και ερμηνευτές που εκπροσωπούμε, των οποίων ο βιοπορισμός εξαρτάται από την αναγνώριση και τη δίκαιη ανταμοιβή του δημιουργικού τους έργου.

ΥΠΟΓΡΑΦΟΥΣΕΣ ΟΡΓΑΝΩΣΕΙΣ:

CEATL (European Council of Literary Translators’ Associations)

Web: www.ceatl.eu

ECSA (European Composer and Songwriter Alliance)

Web: www.composeralliance.org

EFJ (European Federation of Journalists)

Web: www.europeanjournalists.com

EGAIR (European Guild for Artificial Intelligence Regulation)

Web: www.egair.eu

EWC (European Writers’ Council)

Web: https://europeanwriterscouncil.eu

FERA (Federation of European Screen Directors)